Wat beweegt de pelgrim?

In dit tiende Camino Cahier doen we verslag van het symposium ‘Wat beweegt de pelgrim’ dat door de Camino Academie werd georganiseerd in de Verkadefabriek in Den Bosch op 11 april 2025.

Dit verslag omvat drie bijdragen. De opening door de voorzitter van de Camino Academie Paul Post, een inleidend stuk van Ineke Albers over het thema ‘Wat beweegt de pelgrim’ en de tekst van de lezing door Theo Bovens.

Daarnaast is een overzicht van het programma opgenomen met daarbij per spreker niet alleen een korte biografische notitie, maar ook enige literatuurverwijzingen met betrekking tot het thema van haar/zijn bijdrage aan het symposium.

Paden van Rouw

In dit Camino Cahier doen we verslag van het gemeenschappelijk Camino Academie/Funeraire Academie symposium Paden van rouw dat op 17 oktober 2024 in Utrecht plaatsvond.

Terwijl de Funeraire Academie het verslag op haar site heeft staan sluiten wij als Camino Academie aan bij de traditie om er een Camino Cahier van te maken, nummer 9 in dit geval.

Hoewel dit cahier voornamelijk over omgaan met dood en rouw gaat achten we het toch gepast die in een Camino Cahier op te nemen omdat we als Camino Academie geïnteresseerd zijn niet alleen in de camino en pelgrimage en bedevaart maar ook in de brede culturele en maatschappelijke context daarvan. De bijdragen over herdenkingsbankjes en rituele manifestaties in het publieke domein raken juist ook een ritueel milieu waarin ook pelgrimage zich bevindt. Ontwikkelingen en trends in dat gedeelde milieu betreffen zo ook de camino en pelgrimeren.

Festival Oude Pelgrimsmuziek

Ter gelegenheid van haar tienjarige bestaan organiseerde de Camino Academie op zaterdag 15 april 2023 in de Janskerk te Utrecht een muziekfestival ‘oude’ pelgrimsmuziek, ‘oud’ in de betekenis van de tijd vóór de recente opleving van de Camino naar Santiago de Compostela. Die opleving heeft veel rondom het pelgrimeren opnieuw onder de aandacht gebracht: de praktische aspecten ervan – routes, gidsen, bewegwijzering, kleding -, maar ook thema’s als motivatie, beleving, ontmoeting, geschiedenis en cultuur. Muziek en zang zijn daarentegen relatief onderbelicht gebleven. Het festival oude pelgrimsmuziek beoogde in deze leemte te voorzien en een eerste verkenning te bieden van het thema pelgrimsmuziek: muziek van, voor en over pelgrims.

Pelgrimarge

Met het label ‘PelgriMarge’ wordt een complex en gelaagde thema opgeroepen. Wie buiten de orde van dagdagelijkse routines of gevestigde visies en patronen stapt komt in een gebied dat antropologen de ‘marge’ noemen. De marge staat tegenover het centrum, met zijn gevestigde machten en instituties. Vernieuwing en beweging, bijvoorbeeld op het terrein van religie en rituelen, beginnen vaak in die marge. En dikwijls worden die alternatieven weer het centrum. Er is dus sprake van een cyclus van marge en centrum.

Re-inventing pilgrimage in Europe

Na een verkenning van nieuwe pelgrimspaden in Nederland verkende de Camino Academie in 2021 de ontwikkelingen van hedendaagse pelgrimsroutes in Europa. In Camino Cahier 6 doet Paul Post verslag van de bevindingen. Het Cahier bestaat uit 2 delen, 6A (‘Verslag van het Camino Academie project Re-inventing Pilgrimage in Europe’) en 6B (‘In het spoor van de camino. Verkenning van hedendaagse pelgrimsroutes in Europa’). Deel 6A bevat een beschrijving en verantwoording van het project, met een verslag van de interviews en de online slotbijeenkomst. Daarnaast bevat dit deel een Engelse summary van deel 6B, het (academisch) essay waarin het projectmateriaal nader wordt onderzocht en becommentarieerd.

Kruisende wegen: over de opkomst van nieuwe pelgrimspaden in Nederland

Geprikkeld door de coronapandemie ondernam de Camino Academie vanaf 2020 een verkennend onderzoeksproject naar nieuw opkomende pelgrimspaden in Nederland, naar pelgrimage dichtbij huis. In deze publicatie, uitgegeven als Camino Cahier 5, analyseert Paul Post mede op basis van dit Camino Academie-project uitgebreid de opkomst van deze nieuwe pelgrimspaden in Nederland. Naast een overzicht van de verschillende paden, probeert hij aan te geven welke soorten paden het betreft, en vooral wil hij de opkomst ervan situeren in tijd, plaats en culturele, maatschappelijke, rituele en religieuze context. Dat levert een verrassend beeld op.

Relieken: de actualiteit van krachtvoorwerpen

In samenwerking met Museum Catharijneconvent organiseerde de Camino Academie op 23 november 2018 een expertmeeting met als onderwerp ‘Relieken: de actualiteit van krachtvoorwerpen’. Deze expertmeeting sloot aan op de grote tentoonstelling over Relieken die van 12 oktober 2018 tot en met 3 februari 2019 in Museum Catharijneconvent te zien was. In de expertmeeting verkenden we de actualiteit van relieken als krachtvoorwerpen, in het bijzonder binnen niet-institutioneel-religieuze omgevingen. In dit vierde Camino Cahier worden drie van de vier lezingen gepubliceerd die op deze bijeenkomst zijn voorgedragen. Ook is de tekst opgenomen van een van de twee intermezzi, waarin een persoonlijk pelgrimskrachtvoorwerp wordt gepresenteerd. Via een verslag wordt een impressie gegeven van de elementen van de expertmeeting die niet in dit Cahier zijn opgenomen, daarnaast geeft het verslag een indruk van de vragen die er opkwamen naar aanleiding van de lezingen.

Nieuwe Pelgrims

Naar aanleiding van de promotie van Suzanne van der Beek (bestuurslid van het Genootschap en lid van de stuurgroep van de Camino Academie) organiseerde de Camino Academie op 22 juni 2018 een publieksdag rond het thema “Nieuwe Pelgrims”. In dit derde Camino Cahier zijn de bijdragen van die dag gebundeld.

Cinema Camino

Op zondag 5 november 2017 organiseerden het Nederlands Genootschap van St. Jacob en de Camino Academie voor het eerst een landelijk filmfestival in filmtheater ’t Hoogt in de binnenstad van Utrecht. Dit historische pand stond de hele dag in het teken van films over de camino en het pelgrimeren. Tijdens Cinema Camino waren in de drie zalen van filmtheater ’t Hoogt in Utrecht diverse pelgrimsfilms te zien. In dit tweede Camino Cahier zijn inleidingen bij pelgrimsfilms gebundeld die tijdens het filmfestival werden gepresenteerd.

Onderweg met een missie

Pelgrimeren lijkt populairder dan ooit. Ieder jaar stijgen de cijfers van mensen die vertrekken op weg naar Santiago de Compostela, Rome of Fatima. Deze verschillende pelgrims gaan op pad met allerlei redenen. Een bijzondere motivatie die steeds meer in trek lijkt te zijn is het ‘onderweg zijn met een missie’. Net als veel andere tochten, wordt het pelgrimeren steeds vaker gekoppeld aan goede doelen of een missie. Het fenomeen is alom te herkennen en wordt steeds populairder, maar het roept ook weerstand en discussie op: past het wel om een spirituele tocht te combineren met een sponsoractie voor een goed doel?