Cinema Camino: een filmfestival voor pelgrims
Op zondag 5 november 2017 organiseerde het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en de Camino Academie voor het eerst een landelijk filmfestival in filmtheater ’t Hoogt in de binnenstad van Utrecht. Dit historische pand stond de hele dag in het teken van films over de camino en het pelgrimeren. Tijdens Cinema Camino waren in de drie zalen van filmtheater ‘t Hoogt in Utrecht diverse pelgrimsfilms te zien.
Thema:
Het festival wilde de diversiteit van pelgrimsfilms laten zien met de vertoning van verschillende soorten films: speelfilms, documentaires en animatiefilms: van drama tot komedie, van poëzie tot surrealisme en horror, en van persoonlijke tot historische en spirituele verhalen. Grote titels en kleinere producties, speelfilms, documentaires en animatiefilms. Om de films beter te kunnen duiden nodigde de Camino Academie wetenschappers en experts uit verschillende disciplines uit om de films in te leiden. De dag werd afgesloten met de speciale première van Caminho da Fé: een ‘wandelroadmovie’ met de doldrieste avonturen van Tosca Niterink en Anita Janssen op een pelgrimstocht door Brazilië. Het festival werd verder feestelijk aangekleed met een tapasmenu met Spaanse wijnen en met korte pauzeoptredens van het pelgrimskoor El Orfeón Jacobeo.
Programma:
Hieronder vindt u het volledige programma van die dag, met informatie over de films en over de wetenschappers en experts die de films hebben ingeleid.
Ich bin dann mal weg (Julia von Heinz, Duitsland, 2015, Engels ondertiteld)
Verfilming van het gelijknamige boek van de bekende Duitse cabaretier en presentator Hape Kerkeling. Een feel good-film over de pijn, eenzaamheid en eindeloosheid van de camino, maar ook over de blijdschap, trots, vriendschap en de zoektocht naar spiritualiteit. Inleiding door Joantine Berghuijs. Zij is postdoctoraal onderzoeker aan de VU en medeauteur van God in Nederland, het nationale onderzoek naar de rol van religie in onze maatschappij. Naar aanleiding van Hape Kerkelings zoektocht naar spiritualiteit leidde zij de film in met een verhaal over de moderne zoektocht naar God en zingeving in een ontkerkelijkte samenleving.
Moederziel (Pim Hawinkels, Nederland, 2010)
Regisseur Pim Hawinkels volgt zijn vader Frans tijdens de afwezigheid van zijn vrouw Jeanne, die met een vriendin de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela loopt. Moederziel laat mooi zien hoe de relatie tussen de pelgrim en de thuisblijver op de proef wordt gesteld. Allerlei zekerheden lijken opeens wat minder zeker. Uitleiding door regisseur Pim Hawinkels en zijn vader Frans. Zij waren aanwezig bij de film en stonden de zaal te woord met hun ervaringen als thuisblijvers. Waar normaal alle aandacht gaat naar de pelgrim die het avontuur tegemoet gaat, ging het gesprek hier over degenen die achterblijven, met de twijfels en vragen die daarbij horen.
Walking the camino (Lydia B. Smith, VS, 2013, Nederlands ondertiteld)
Amerikaanse documentaire waarin zes pelgrims van over de hele wereld worden gevolgd tijdens hun tocht naar Santiago de Compostella. Ieder heeft zo zijn eigen motivatie om de tocht te ondernemen. Een inspirerende film, waarin de essentie van de camino duidelijk naar voren komt. Inleiding door Paul Post. Paul Post is voorzitter van de Camino Academie en hoogleraar Rituele Studies aan de universiteit van Tilburg. Hij ging in zijn inleiding in op de verschillende betekenissen die een pelgrimstocht tegenwoordig kan hebben. In Walking the camino zien we allerlei mensen die met verschillende redenen naar Santiago vertrekken, maar wat maakt hen nu eigenlijk pelgrims?
The way (Emilio Estévez, VS, 2013, Nederlands ondertiteld)
Tom Avery (Martin Sheen) reist naar Spanje om de stoffelijke resten van zijn zoon Daniel op te halen. De jongen is omgekomen aan het begin van zijn camino naar Santiago de Compostela. Tom besluit de tocht naar Santiago zelf te maken en de as van zijn zoon onderweg te verstrooien. Uiteindelijk krijgt de camino ook vat op hem. Inleiding door Janieke Bruin. Zij is als promovenda verbonden aan de universiteit van Tilburg waar zij onderzoek doet naar rituelen rond de dood. In haar inleiding ging zij in op dit thema in The Way en vertelde ze over de rituelen rond afscheid en de relatie tussen nabestaanden en de as van hun overleden geliefden.
La voie lactée (Luis Buñuel, Frankrijk/Spanje, 1968, Engels ondertiteld)
Klassieker van de Spaanse regisseur Luis Buñuel uit 1968. De pelgrims Jean en Pierre vertrekken vanuit Parijs naar Santiago. Onderweg hebben ze allerlei bizarre ontmoetingen, waarbij werkelijkheid en verbeelding en heden en verleden door elkaar lopen. De bedevaart van de twee mannen dient vooral als kapstok voor wat Buñuel werkelijk aan de orde wil stellen: de dogma’s van de Rooms-Katholieke Kerk. Inleiding door Gijs Mulder. Hij is universitair docent Spaanse taal en cultuur aan de Radboud Universiteit en vertaler van het boek Buñuel over Buñuel, een boek vol interviews met deze eigenzinnige Spaanse filmmaker. In zijn inleiding ging Mulder in op de manier waarop Buñuel het idee van een pelgrimage gebruikt om zijn maatschappelijke kritiek vorm te geven.
Compostella (Freddy Mouchard, Frankrijk, 2015, Nederlands ondertiteld)
Poëtische en spirituele documentaire over de camino naar Santiago de Compostela die vooral opvalt door zijn visuele pracht. Gedurende drie jaar volgde regisseur Freddy Mouchard pelgrims op hun route naar Santiago. De bedevaart als een periode waarin mensen volstrekt in evenwicht kunnen zijn: met zichzelf en met hun omgeving. Inleiding door Matthijs Schouten. Hij is landschapsfilosoof en bijzonder hoogleraar aan de universiteit van Wageningen. Voor de film Compostella gaf hij een inleiding over onze perceptie van natuur. Hoe verhouden we ons tot verschillende landschappen? En hoe gebruiken we natuur in onze spirituele tochten?
Caminho da Fé (Tosca Niterink en Anita Janssen, Nederland, 2017)
Première in aanwezigheid van Tosca Niterink en Anita Janssen die hun film op geheel eigen wijze hebben ingeleid. Caminho da Fé is een wandelroadmovie van twee paradepaardjes van het overgangslegioen: Tosca Niterink en Anita Janssen. In 2013 gingen zij pelgrimeren over de Caminho da Fé in Brazilië: een pelgrimsroute van 525 kilometer door bergachtig gebied en door een land waarvan ze de taal niet spreken. Dat levert doldrieste, angstige en ook gênante avonturen op. De dames laten geen hysterische lach- of huilbui, geen aanval van wanhoop, woede, spontaan geluk of diepe ergernis ongeregistreerd. Ze hebben een groot talent om hopeloos te verdwalen en om in de vreemdste situaties te geraken. En natuurlijk hopen zij onderweg wat meer van het leven te begrijpen.
O Apóstolo (Fernando Cortizo, Spanje, 2012, Nederlands ondertiteld)
In deze Spaanse animatiefilm gaat het om de legende van de Santa Compaña die in de regio’s Galicië en Asturië wijdverbreid is. In deze legende dwaalt een processie van dode en getormenteerde zielen ‘s nachts door de dorpen en bezoekt zij de huizen waar de dood aanstaande is. In O Apóstolo krijgt de ontsnapte gevangene en als pelgrim vermomde Ramon het kruis in de handen gedrukt. Hij heeft drie dagen om het kruis door te geven, anders wacht hem de dood. Inleiding door Paul Mathot. Hij is creative director van Pedri Animations, de animatiestudio die de bijzondere poppen verzorgde voor O Apóstolo. Hij heeft de film ingeleid met een uitleg over het tot stand komen van de animaties.
Geschiedenis van een tocht (Hans Keller, Nederland, 1986)
In 1986 maakte schrijver Cees Nooteboom samen met tv-maker Hans Keller Geschiedenis van een tocht: een verslag van hun reis van Haarlem naar Santiago de Compostela. De documentaire laat zien hoe de middeleeuwse pelgrim over dezelfde paden trok die er nu nog liggen en hoe deze geschiedenis te herkennen is in de huidige landschappen en gebouwen. Inleiding door Tom van Nuenen. Hij promoveerde op een onderzoek naar moderne reisverslagenen is nu docent aan de universiteit van Tilburg. Hij is ingegaan op Cees Nooteboom als reiziger, de manier waarop hij zwerft en verdwaalt zonder echt aan te willen komen en de verbeelding die voor de reiziger soms belangrijker is dan de werkelijkheid.
