Pelgrimage opnieuw uitvinden
Hoe wordt pelgrimeren in tijden van corona heruitgevonden?
Een project van de Camino Academie

Kader en onderwerp
Directe aanleiding voor het project is het samenkomen van twee dingen:

• In tijden van corona kunnen allerlei zaken niet en worden voor allerlei handelingen alternatieven gezocht. Maar tegelijk is er de ervaring dat zaken anders kunnen, of misschien wel moeten en soms in de marge al anders gebeuren. Er komen nieuwe mogelijkheden in beeld. Dat geldt voor het uitvaartwezen, voor kerken, voor vakantie en toerisme, voor theater, en ook voor pelgrimeren. Op allerlei plaatsen spreekt men van ‘heruitvinden’. Nu de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela gesloten is ontdekt men dat op tal van plaatsen pelgrimage opnieuw uitgevonden wordt in kleinere of grotere nationale en regionale tochten.
• Dat blijkt nu aan te sluiten bij een trend die al langer gaande is, in ons land maar ook elders in de wereld (Engeland is een goed voorbeeld), namelijk het zoeken naar nieuwe vormen van pelgrimage. Men spreekt wel van pelgrimeren opnieuw uitvinden, reinventing pilgrimage. Men zoekt en vindt lokaal en regionaal, en ook nationaal, nieuwe vormen. Als Camino Academie hadden we al vóór de corona-uitbraak het plan dat verschijnsel eens nader te verkennen, en ook betrokkenen, organisatoren en nieuwe pelgrims aan het woord te laten samen met enkele experts.

Door de pandemie ligt het voor de hand beide lijnen te verbinden, pelgrimeren in tijden van corona kan gestalte krijgen door die heruitgevonden pelgrimages.

Vragen
Tegen die achtergrond ontwikkelde de Camino Academie een langer lopend project waarin die nieuwe vormen van pelgrimage in eigen land worden verkend. Welke vormen van die nieuwe ‘camini’ en pelgrimspaden zijn er? Wat is het profiel van die tochten en paden die zich presenteren als pelgrimages? Wie zijn de organisatoren? Hoe groot is de aantrekkingskracht? Hoe kan de opkomst nu worden verklaard? Net als eerdere CA expert meetings en projecten willen we praktijk en reflectie combineren.

Een eerste blik op het terrein
Een eerste terreinverkenning laat zien dat er bij die heruitgevonden pelgrimages verschillende accenten worden gelegd. Er zijn pelgrimspaden met als focus op sportiviteit en vrije tijd zoals het Pelgrimspad/LAW7, of op natuur en landschap, of op verleden en erfgoed zoals het Friese Jabikspaad, of op bezinning, spiritualiteit met een accent op moderne vorm van religie en spiritualiteit zoals het Hilligenpad, de camini van de dominicanen van Huissen en de Walk of Wisdom bij Nijmegen of een oppakken van ritueel van pelgrimage voor coaching en zelfontwikkeling. Maar vaak komen deze aspecten samen in het heruitvinden van pelgrimspaden.

Het project concreet
Het project vindt online plaats en kent drie fasen: (a) een startbijeenkomst op 7 november, daarna (b) een fase van verkenning waarvan de resultaten in filmpjes, interviews, documentatie op de site van het project worden gepresenteerd, en (c) een slotbijeenkomst (online) op vrijdag 16 april 2021 waarin drie experts het vergaarde materiaal bezien en waarin op basis van stellingen gediscussieerd wordt over de vraag hoe deze ontwikkelingen geïnterpreteerd kunnen worden. Een slotbijeenkomst met het karakter van balans en perspectief.

De experts die aan de slot bijeenkomst een bijdrage leverden zijn:
Ankie van Dijk, directeur Wandelnet. Wandelnet maakt zich, met circa 12 betaalde krachten en bijna 1000 vrijwilligers, op landelijk, regionaal en lokaal niveau sterk voor de belangen van wandelaars en voetgangers.
Léon Hanssen, cultuurhistoricus, gespecialiseerd in moderne Europese cultuurgeschiedenis. Hij maakte naam als biograaf van Menno ter Braak en Piet Mondriaan. In 2020 verscheen van hem ‘Handboek voor de vagebond: In de voetsporen van vrije denkers.’
Miranda Megens, cultuurwetenschapper. Deed voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderzoek naar de mogelijkheden om kerken en kloosters open te stellen voor (o.a.) pelgrimage en toerisme.

Projectresultaten
De resultaten van de introductie op het onderwerp door Paul Post, de video’s van de diverse gesprekken met de ‘routevertegenwoordigers’ van de 11 geselecteerde routes en  de video van de slotbijeenkomst op 16 april 2021 vindt u hier. Meer informatie over de geselecteerde routes vindt u hier